4.06.2024r. 

5.06.2024r. 

Temat: Aleksander Fredro i jego dzieło. 

Podręcznik s. 317-323

Cele:

1. Korzystam z didaskaliów 

2. Wyjaśniam, na czym polega komizm słowny, postaci i sytuacyjny 

3. Gromadzę informacje o bohaterach i wskazuję różnice między postaciami 

4. Wykorzystuję wiedzę historyczną do określenia czasu akcji utworu 

5. Wskazuję cechy bohaterów i przykłady zachowań, które je potwierdzają 

6. Porządkuję materiał potrzebny do stworzenia dłuższej wypowiedzi 

1. Aktywne wprowadzenie:

        a. Zapiszcie w zeszycie odmianę nazwiska Fredro przez przypadki :) 

        b. Sprawdźcie, czy zapisaliście poprawnie:

2. Gromadzenie informacji o życiu i twórczości Aleksandra Fredry. (Aleksander Fredro, oś czasu z komentarzem, Poeta nieromantyczny, smutny wesołek, Twórca na medal, s. 317) 

"Razu jednego, kiedy w malignie zasnąłem

Wpadł mi palec w kałamarz i pisać zacząłem"

Aleksander uczył się w domu pod okiem cudzoziemskich i polskich nauczycieli.

Czy to oznacza, że nie odebrał gruntownego wykształcenia?

Nie, mógł uczyć się tych przedmiotów, które go interesują, rozwijać swoje talenty, a przy tym poznawał koncepcje z różnych stron świata.

 Dom Fredrów przepełniony był duchem oświecenia: rozwojem, wolnością myśli, dlatego rodzice dawali dzieciom dużą swobodę, nie ingerując w ich przyjaźnie

 czy zainteresowania.

Niestety, w 1806 roku w domostwie Fredrów wybuchł pożar, który pochłonął w zgliszczach matkę poety-Mariannę z Dembińskich.

Aleksander miał wtedy zaledwie 13 lat, więc był w Waszym wieku, gdy stracił mamę.

Po tej tragedii rodzina przeniosła się na stałe do Lwowa-z wiejskiej sielanki do wielkiego miasta.

W wieku szesnastu lat Fredro wstępuje do armii Księstwa Warszawskiego, by trzy lata później wziąć udział w nieudanym przedsięwzięciu Napoleona, jego wyprawie na Moskwę (1812 rok).

Co ważne, ta "druga wojna polska", jak nazwał tę operację Napoleon, zakończyła się likwidacją Księstwa Warszawskiego, abdykacją Napoleona.

Młody Fredro dostał się do niewoli, gdzie zachorował na tyfus. Udało mu się uciec. W 1815 roku pisarz powrócił do rodzinnego domu.

Aleksander zakochał się szalenie w piętnastoletniej Zofii Jabłonowskiej, która wyszła za mąż za bogatego hrabiego. Po kilku latach młoda ukochana Fredry opuściła męża i zaczęło się długoletnie czekanie na rozwód. Zakochani byli cierpliwi i po dziesięciu latach wzięli ślub!

Byli zgodnym i szczęśliwym małżeństwem.

3. Zebranie tytułów najważniejszych utworów Fredry. (Aleksander Fredro, oś czasu z komentarzem, s. 317) 

4. Prezentacja zgromadzonych wiadomości o życiu i twórczości Aleksandra Fredry. (Aleksander Fredro, oś czasu z komentarzem, Poeta nieromantyczny, smutny wesołek, Twórca na medal, s. 317):

        a. Obejrzyjcie film: https://www.youtube.com/watch?v=YO0MmiVzWqA - na podstawie filmu oraz wszystkich zebranych informacji stwórzcie własną notatkę o autorze

        b. Fredro na wesoło, czyli "Wiersz o pierdzeniu": https://www.youtube.com/watch?v=aOz9qLi1P8E

5. Czytanie Kilku słów o lekturze, s. 318. 

        a. Rękopis: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Dzik%C3%B3w_-_Zemsta_-_r%C4%99kopis_Aleksandra_Fredry.jpg/1280px-Dzik%C3%B3w_-_Zemsta_-_r%C4%99kopis_Aleksandra_Fredry.jpg

        b. Geneza utworu:

Fredro napisał "Zemstę" w 1833 roku. W pierwszej wersji rękopisu Fredro umieścił akcję w XVII wieku (wskazuje na to data 4 czerwca 1664 roku umieszczona w testamencie Papkina) a głównymi bohaterami byli: sfrancuziały Baron (późniejszy Cześnik), Kiełbik (Rejent), Pani Rublowa (Podstolina), Papkiewicz (Papkin). Dopiero w kolejnej wersji rękopisu pojawiły się ostateczne nazwiska postaci, a akcję przesunięto o sto kilkadziesiąt lat.

Prapremiera Zemsty odbyła się 17 lutego 1834 we Lwowie w teatrze Jana Nepomucena Kamińskiego. 

Pierwsze wydanie: 1838 rok. Lwowska premiera „Zemsty” wyprzedziła o cztery lata edycję książkową. Podzieliła tym samym los innych komedii pisarza , poznawanych najpierw przez widownię, a potem dopiero drogą lektury.

„Rozmaitości”, 1834, nr 9, s. 71

„Dnia 17 lutego dawno w teatrze tutejszym po raz pierwszy komedie w 4 aktach, oryginalnie wierszem przez Aleksandra hr Fredrę napisaną pod nazwą: Zemsta. Pan Fredro jak wszędzie w charakterach jest nowy i mocny, tak i tu rozwinął je bardzo trafnie i, że tak rzekę, oparł na historycznych podaniach zwyczajów naszych ojców w początkach drugiej połowy zeszłego wieku”.

Punktem wyjścia do napisania „Zemsty” okazało się  „historyczne podanie zwyczajów naszych ojców”. 

W 1828 roku Fredro po wielu staraniach i długim okresie oczekiwania ożenił się z Zofią z Jabłonowskich Skarbkową. W posagu wziął za nią klucz korczyński z połową starego zamku w Odrzykoniu w okolicach Krosna. Druga połowa należała do kogoś innego. 

Przeglądając papiery związane z historią świeżo otrzymanego majątku, musiał natrafić na akta procesowe właścicieli zamku odrzykońskiego w pierwszej połowie XVII wieku: Piotra z Dąbrownicy Firleja i Jana Skotnickiego.

Pierwszy z nich, dumny i bogaty wojewoda ze znanego rodu, był właścicielem zamku dolnego. Drugi, znany pieniacz, zajmował tzw. zamek górny. Firleja raziło sąsiedztwo Skotnickiego, którego uważał za chudopachołka. Jak mógł, dokuczał sąsiadowi, a Skotnicki nie pozostawał mu dłużny i m.in. skierował rynny na zabudowania Firleja. Z kolei Firlej zrewanżował się napadem na robotników naprawiających mury wyższego zamku i przy okazji poniszczył rynny. Skotnicki pozwał Firleja przed sąd. Sprawę wygrał, ale zatargi trwały nadal. Dopiero w roku 1638 położył im kres ślub między wojewodzicem Piotrem Firlejem a kasztelanką Zofią Skotnicką.

6. Świat komedii:

        a. Kiedy i gdzie rozgrywa się akcja dramatu?        

        b. Tytuł utworu: 

    

            * Jaki jest związek tytułu utworu z treścią komedii?

    

            * Kto na kim i za co się mścił? Do czego ta zemsta doprowadziła? 

        

        c. Karta pracy

        d. Język utworu - krzyżówka

        e. Rodzaj i gatunek literacki:

            * Przypomnienie - rodzajem literackim jest dramat, gatunkiem - komedia! 

DRAMAT to jeden z trzech rodzajów literackich, przeznaczony do wystawienia na scenie. 

Jego cechy charakterystyczne: 

– nie ma pośrednika między światem utworu a czytelnikiem (narratora lub podmiotu lirycznego), 

– o wydarzeniach dowiadujemy się z wypowiedzi i działań bohaterów, 

– bohaterowie wypowiadają się za pomocą dialogów i monologów,

 – tekst dzieli się na tekst główny (wypowiedzi bohaterów) i poboczny, czyli didaskalia (wskazówki dla inscenizatorów), 

– jest zbudowany z aktów i scen.

                * Ważne pojęcia: 

KOMIZM – konieczny składnik komedii wywołujący reakcję w postaci śmiechu i wesołości, ale wykluczający emocje negatywne, np. odrazę, litość. Wyróżniamy komizm: sytuacyjny, postaci, słowny. 

Przykłady fragmentów, w których pojawia się komizm sytuacyjny:

– dyktowanie listu przez Cześnika Dyndalskiemu i pisanie testamentu przez Papkina (akt IV, scena 5),

– oddanie się Wacława w niewolę i upieranie się, że w niej pozostanie (akt I, scena 8 i akt II, scena 2),

– oświadczyny Papkina (akt II, scena 7),

– bójka o mur (akt I, scena 7),

– rozmowa Papkina z Cześnikiem, kiedy ten pierwszy, przechwalając się, nie daje dojść do słowa drugiemu (akt I, scena 2).

Komizm słowny

KOMEDIA – gatunek literacki zaliczany do dramatu, którego cechami charakterystycznymi są lekka, pogodna tematyka, komizm i szczęśliwe zakończenie.

                * Argumentacja:

"Zemsta" jest komedią - argumenty:

1. Budowanie postaci na zasadzie kontrastu: porywczy Cześnik Maciej Raptusiewicz i skryty Rejent Milczek ("Tych dwóch ludzi - ogień, woda")

2. Podejmowanie przez bohaterów działań niewspółmiernych do wyznaczonych celów: zaciekły spór o dziurę w murze dzielącym zamek

3. Szczęśliwe zakończenie: ślub Wacława i Klary - zakochanych należących do zwaśnionych rodzin - kończy sąsiedzki spór

4. Występowanie trzech rodzajów komizmu: sytuacyjnego, językowego, postaci

                * Budowa: 

    

Perypetie - przygody, przejścia, najczęściej skomplikowane, trudne, takie, które pojawiły się gdzieś nieoczekiwanie, nagle; losy.

• Papkin zalecający się do Klary.
• Dobrowolna niewola Wacława.
• Spotkanie Wacława z Podstoliną.
• Realizowanie przez Cześnika planu zemsty.

        f. Motto utworu - jak brzmi?

„Nie masz nic tak złego, żeby się na dobre nie przydało. Bywa z węża dryjakiew, 

złe często dobremu okazyją daje”.

            * Jak rozumiecie te słowa?

Motto „Zemsty” zostało zaczerpnięte z dzieła Andrzeja Maksymiliana Fredry pt. „Przysłowia mów potocznych” (Kraków 1658). Aleksander uważał siebie za potomka tego barokowego pisarza, ale w istocie pochodził z innej linii rodu.

Nawiązanie do przysłowia: „Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło” – każda sytuacja, nawet najbardziej niepomyślna, może mieć dobry skutek; nawet z jadu groźnego węża można przygotować lekarstwo (dryjakiew).

7. Aktywne zakończenie:

        a. https://learningapps.org/9763645