8.01.2024r. 

Temat: Historia pewnego Domeczku - poznajemy reportaż Melchiora Wańkowicza. 

Podręcznik s. 128-130

Lektura

Cele:

1. Określam dylematy, z jakimi borykają się bohaterowie powieści, wskazuję ich przyczyny 

2. Dostrzegam wartości, które są ważne dla bohaterów utworu 

3. Wykorzystuję w interpretacji utworu literackiego oraz jego tytułu wiedzę z zakresu historii 

4. Dostrzegam zróżnicowanie środowiskowe języka polskiego, wskazuje przykłady sformułowań familiarnych i określa ich funkcję 

5. Gromadzę i porządkuję informacje na temat lektury 

6. Zgadzam się z poglądami bohaterów lub polemizuję z nimi (III.1.7)

1. Aktywne wprowadzenie:

        a. Spójrzcie na poniższe zdania:

• Rodzice chcą ochronić dzieci przed... 

• Rodzice boją się, że ich dzieci... 

• Rodzice chcieliby, aby ich dzieci... 

• Rodzice pragną nauczyć swoje dzieci...

        b. Wybierzcie dwa z nich, zapiszcie je w zeszycie dopisując odpowiednie zakończenia. 

2. Zapoznanie z notatką biograficzną o Melchiorze Wańkowiczu oraz tekstem o lekturze. (Melchior Wańkowicz, s. 128; Kilka słów o książce, s. 129):

        a. To książka autobiograficzna - reportaż z elementami artyzmu literackiego! Zanotujcie najważniejsze informacje z poniższej notatki: 

Książka wspomnieniowa, napisana w 1951 roku, opublikowana w roku 1957, określana jako "epitafium dla córki" Krysi (pseud. Anna) poległej w powstaniu warszawskim, jednej z dwóch ukochanych córek autora.

 Utwór ma cechy gawędy i reportażu literackiego.

Ziele na kraterze to powieść autobiograficzna, której akcja rozgrywa się w pierwszej połowie XX w. Bohaterem tego utworu jest rodzina pisarza i jej „domeczek”, czyli willa na Żoliborzu. Każdy domownik ma pseudonim. 

Wańkowicz uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego reportażu. Jego metoda pisarska porównana została do układania mozaiki z kamyków, którymi są ,,fakty z życia". Obraz rzeczywistości, który jest stwarzany w taki sposób, nigdy nie jest obiektywny (mimo że są w nim obecne prawdziwe postacie i wydarzenia). Ów subiektywizm reportażu pisarz wyjaśnił poprzez odwołanie do prostej obserwacji: promienie słońca, które załamują się w kryształowej karafce z winem, różnym ludziom mogą wydawać się inne (w zależności od zajmowanego przez nich miejsca).

W trakcie lektury poznajemy rzeczywistość, która bezpowrotnie została zniszczona przez II wojnę światową. Oglądamy tamten świat przez pryzmat więzi rodzinnych oraz wpływu atmosfery domu na rozwój młodych bohaterek. Towarzyszymy bohaterom w ich domowych zabawach, wakacyjnych podróżach, podczas odwiedzin u przyjaciół. Przysłuchujemy się ich rozmowom. Dowiadujemy się, co czytali. Na koniec stajemy się świadkami wpływu II wojny światowej na życie rodziny pisarza. 

        b. Geneza utworu:

Utwór powstał w 1950 r., podczas pobytu pisarza w Stanach Zjednoczonych, u córki Marty i jej męża. W tamtym okresie Wańkowicz na jakiś czas wycofał się z życia publicznego i zarzucił działalność publicystyczną.

        c. Gatunek:

,,Ziele na kraterze" to utwór mający cechy wielu gatunków literackich. Przede wszystkim to literacka opowieść o cechach autobiograficznych i pamiętnikarskich, bazująca na życiu rodziny pisarza, ale nie należy jej traktować jako zbioru faktów (autor wielokrotnie je idealizuje i dostosowuje do potrzeb przyjętej fabuły). W utworze znaleźć można także elementy powieści historycznej, pamiętnika czy przewodnika po okresie XX-lecia międzywojennego, a także cechy gawędy. 

        d. Styl pisarski Melchiora Wańkowicza:  

 ogromna ilość opisanych osób i wydarzeń; 

 pobieżne charakteryzowanie postaci spoza pierwszego planu; 

 stosowanie retrospekcji; 

 wplatanie w tok narracji anegdot; 

 wplatanie w tok narracji fragmentów listów, artykułów; 

 stosowanie języka obrazowego, reporterskiego, dokładne cytowanie wypowiedzi osób

        e. O czym jest ta książka? Zapiszcie w punktach. 

        

        f. O autorze: https://culture.pl/pl/tworca/melchior-wankowicz

3. Odczytanie fragmentu utworu Melchiora Wańkowicza Ziele na kraterze. 

4. Określenie relacji panujących w domu Kinga i uczuć, jakimi darzą siebie członkowie rodziny. (ćw. 1.–3., s. 130):

        a. Kto jest kim? Rozwiążcie zadania na karcie pracy:

5. Charakterystyka języka rodzinnego – wskazanie funkcji poszczególnych zwrotów. (ćw. 4., s. 130) 

6. Interpretacja słów bohaterów na temat wychowania dzieci. (ćw. 5., s. 130) 

7. Interpretacja tytułu powieści Ziele na kraterze. (ćw. 6., s. 130):

        a. Przypomnijcie, czym jest metafora?

        b. Jak rozumiecie tytuł utworu? 

8. Znany motyw - tęsknota za dawnym światem:

      a. Zapiszcie wnioski na podstawie poniższych notatek:

Podróż Kinga z Tili przez Kresy (z ojcem wyruszyła tylko jedna z córek, druga wolała w tym czasie odbywać wiejskie praktyki) to czas rozważań nad stanem Kresów, gdzie zapomina się o różności kulturowej zamieszkujących je narodów. Dworek szlachecki znajduje się w otoczeniu przyrody (zapachy i dźwięki natury, lipy pachnące miodem, lasy pełne grzybów). Pan Pisanko jest człowiekiem niezwykle gościnnym. Narrator, opisując dwór pana Pisanki, zwraca uwagę na znaki upływu czasu. Widzi potarganą ceratę, pełne muchołapki, brudny obraz, na którym ledwo da się rozpoznać poszczególne elementy. Dostrzec można tutaj schyłkowość świata ("Zanurzaliśmy się coraz bardziej w ten świat znikający, tający w oczach, jak znika śnieg pod zalewem burych wód totalizmu").

"Pan Tadeusz" - nawiązania do lektury w reportażu:

- Litwa

- dworek szlachecki w otoczeniu drzew, zapachy i dźwięki natury, bliskość przyrody

- schyłkowość świata (Zanurzaliśmy się coraz bardziej w ten świat znikający, tający w oczach, jak znika śnieg pod zalewem burych wód totalizmu.)

- gościnność gospodarza

- lasy pełne grzybów - bohaterowie jedzą wielkie borowiki

- obrazy wielkich Polaków na ścianie - tutaj hetmana Czarneckiego

Fraszka "Na lipę" - ten fragment natomiast przywodzi na myśl czarnoleską lipę Jana Kochanowskiego:

Prawa to ściana lip była, nierozrosłych, jako to bywa, kiedy w pojedynkę stojąc, lipa

miodem pachnie i pszczołami brzęczy, jeno w mur, w linię, w pion przez zabiegliwego o prawnuki przodka sadzonych, ścisłych, strzelistych, w niebo wdanych, koronami zasklepionych, równych jak strzała.

        b. Jakie inne motywy literackie odnajdujecie w lekturze? 

9.  Historia "Domeczku":

        a. Co wiemy o domu Wańkowiczów? Zapiszcie w formie mapy myśli najważniejsze informacje. 

        b. Czym jest Domeczek dla mieszkańców? 

10. Aktywne zakończenie:

        a. Sprawdź się: https://www.quizme.pl/quiz/start/775570080