14.03.2024r.
18.03.2024r.
Temat: "Są dziwy w niebie i na ziemi, o których ani śniło się waszym filozofom" - o "Dziadach cz.II".
Cele:
1. Poznaję dzieło Adama Mickiewicza
2. Omawiam konteksty literackie w dziele.
3. Wygłaszam tekst podczas inscenizacji.
4. Omawiam problematykę moralną zawartą w utworze.
5. Rozumiem przesłanie dramatu.
6. Znam cechy dramatu jako gatunku literackiego.
1. Aktywne wprowadzenie:
a. Czy wiecie, kto jest autorem cytatu zamieszczonego w temacie lekcji?
b. Jak dobrze znacie lekturę? Sprawdźcie się: https://wordwall.net/pl/resource/5970407/dziady-cz-ii-tre%C5%9B%C4%87
2. Wrażenia z lektury Dziadów cz. II – praca z infografiką:
a. Kilka słów o lekturze.
b. Kontekst.
c. Kilka informacji o "Dziadach" jako cyklu utworów:
* Dramat "Dziady" powstawał ponad 10 lat
* Utwór składa się z kilku części, które są powiązane ze sobą motywem przywoływania duchów zmarłych i kreacją bohatera, ale każda z nich funkcjonuje w zasadzie jako osobny utwór
* część I - zatytułowana przez Mickiewicza "Dziady. Widowisko" - nigdy nie została ukończona. Opublikowano ją dopiero w 1860 roku. Poeta nigdy nie ukończył pracy nad całością cyklu.
d. Geneza:
II część Dziadów powstała w latach 1820-1821 w Kownie i ukazała się w drugim tomie "Poezji" Adama Mickiewicza w 1823 roku.
Obok niej w skład tego tomu weszły również: poemat "Grażyna. Powieść litewska", wiersz "Upiór" oraz IV cz. "Dziadów."
Adam Mickiewicz od najmłodszych lat słucha opowieści o ludowych tradycjach, zwyczajach, a także tajemnicze historie o zjawach z okolicznych lasów i jezior od starego sługi Ulissesa. Ludowe piosenki śpiewa mu służąca w domu Mickiewiczów, gospodyni Gąsiewska.
Niewykluczone, że jako bardzo młody chłopak sam bierze udział w obrzędzie dziadów.
W sierpniu 1820 roku zostaje zaproszony do Tuhanowicz, gdzie poznaje siostrę kolegi ze studiów - Marylę Wereszczakównę. Zakochuje się w niej ze wzajemnością, ale rodzice przeznaczyli już dla niej lepszą partię - Wawrzyńca Puttkamera. Maryla pozostanie niespełnioną miłością Adama.
Pisząc "Dziady", odnosi się również do tego doświadczenia.
Przeżywa także śmierć matki - 1820 rok.
3. Interpretacja tytułu:
a. Jak rozumiecie tytuł dzieła?
b. Co oznacza słowo "dziady" - stwórzcie mapę myśli z różnymi znaczeniami tego wyrazu.
Dziady – nazwa dawnej uroczystości ludowej obchodzonej na terenach Litwy i Białorusi na początku listopada. Podczas obrzędu, który odbywał się w pobliżu cmentarza, przywoływano duchy zmarłych przodków i przygotowywano dla nich posiłek (uroczystość nawiązuje do obrzędów pogańskich znanych w wielu różnych kulturach).
Obrzęd ten, sięgający swymi korzeniami czasów pogańskich, nazywał się inaczej „ucztą kozła”. Było to prawdziwe misterium, któremu przewodniczył tak zwany „koźlarz” (albo „huslar”, „guślarz”), ktoś w rodzaju odprawiającego ceremonię kapłana i poety w jednej osobie. W czasie „uczty kozła” wywoływano dusze osób zmarłych, karmiono je i pojono, przynosząc im tym samym, jak powszechnie wierzono, ulgę oraz wysłuchiwano ich porad, nauk, ostrzeżeń. Celem obrzędu dziadów było ugoszczenie dusz i udzielenie im pomocy w pozyskaniu wiecznego szczęścia. Dusze karmiono kaszą, miodem, jajkami, kutią oraz częstowano... wódką. Biesiady/uczty przygotowywano na cmentarzach, przy grobach przodków oraz w przestrzeniach szczególnych – znaczących miejscach kultu, np. na wzgórzach, pod drzewami uznanymi za święte, przy kaplicach, które powstawały czasami w miejscach kultu pogańskiego.
Ten obrząd jest kultywowany do dziś na terenach Białorusi i Ukrainy:
c. Analiza wstępu do dzieła:
4. Analiza dzieła:
a. Karta pracy:
b. Dwa światy w dziele - jakie to światy? Narysujcie dwa okręgi, które nachodzą na siebie fragmentem i wpiszcie odpowiednie postacie.
5. Problematyka moralna w dramacie:
a. Jakie niezwykłe postacie wprowadza do dramatu Mickiewicz?
b. Karta pracy
c. Symboliczne znaczenie darów, o które proszą duchy - zapiszcie w punktach dary i dopiszcie do nich, co symbolizują:
* ZIARNA GORCZYCY -
* ZIARNO PSZENICY I KROPLA WODY -
* PRZYCIĄGNIĘCIE DO ZIEMI -
d. Moralność:
Ziemskie życie zmarłych zostaje osądzone według surowych kryteriów moralnych. Winą jest nie tylko okrucieństwo wobec ludzi, lecz także dziecięce życie bez zmartwień i dziewczęca niewinność. Z przestróg duchów (powtarzanych przez chór) wyłania się koncepcja człowieczeństwa, zgodnie z którą nie wystarczy żyć bezgrzesznie i mieć czyste sumienie – trzeba jeszcze podejmować ciężar obowiązków, pracować i cierpieć. Na ziemi nie wolno krzywdzić nikogo, ale nie można też żyć w oderwaniu od ludzi, w świecie marzeń, bez pożytku dla innych. Trzeba doświadczyć wszystkiego, co ludzkie, i po ludzku traktować innych. TO MOTYW WINY I KARY!
e. Czy prawdy moralne związane z etyką ludu są aktualne do dziś?
f. Która z prawd moralnych jest Wam najbliższa?
g. Czy dostrzegasz podobieństwa między duchami z Opowieści wigilijnej a duchami, które po- jawiają się w utworze Dziady? Uzasadnij swoją odpowiedź.
6. Widmo i jego rola w dramacie:
a. Kim jest ostatnia zjawa pojawiająca się w dramacie?
b. Co było jego grzechem?
c. Jak zachowuje się Widmo?
Zakończenie obrzędu dziadów zakłóciło nieoczekiwane pojawienie się Widma. Zjawa nie była wzywana przez Guślarza. Mimo że Guślarz próbuje się czegoś dowiedzieć, Widmo milczy. Nie reaguje ani na słowa, ani na zaklęcia. Ręką wskazuje na serce i wpatruje się w pasterkę uczestniczącą w uroczystości.
7. Tajemnicza zjawa - praca z wierszem "Upiór": https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/dziady-dziady-poema-upior.html
a. Kim jest tytułowy Upiór?
b. Jakie motywy pojawiają się w tym utworze?
c. Jaki jest związek zjawy z wiersza z ostatnią zjawą pojawiającą się podczas obrzędu?
d. Jakich informacji na temat ostatniej zjawy, która pojawia się podczas obrzędu, dostarcza wiersz Upiór poprzedzający II część Dziadów?
e. Zapiszcie notatkę w dowolnej formie:
Wiersz „Upiór” otwiera II część „Dziadów”. Tytułowy Upiór to powracający z zaświatów duch człowieka, który zmarł w młodym wieku, popełniając samobójstwo. Powodem tej dramatycznej decyzji była odrzucona miłość, cierpienia, jakie zaznał w życiu. Co roku wychodzi z grobu, powracając na terytorium jako Upiór .
7. "Dziady" jako dramat romantyczny:
a. Przypomnienie: jakie rodzaje literackie już poznaliśmy? Jakie są ich cechy charakterystyczne?
b. Zapoznanie z Nową wiadomością - s. 203
c. Wklejka:
8. Aktywne zakończenie:
a. Motywy występujące w dziele - stwórzcie mapę myśli.
* wina i kara * dobro i zło * śmierć * cierpienie * miłość
* sprawiedliwość * ludowość * duchy
b. ZADANIE DOMOWE: Zastanów się i napisz, czy poszczególnym duchom została wymierzona odpowiednia kara. Przedstaw i uzasadnij swoją opinię - zapisz swoje rozważania w formie wypowiedzi argumentacyjnej. Pamiętaj o:
1. Postawieniu tezy
2. Podaniu co najmniej dwóch argumentów popartych przykładami
3. Zapisaniu wniosku
4. Podziale pracy na wstęp, rozwinięcie i zakończenie
Możesz skorzystać ze słów:
wina
• ciężka, nieumyślna;
• poczuwać się do winy; mieć na sumieniu jakieś winy; • darować komuś winę; uznać swoją winę;
• odpokutować winy, okupić winę;
• wziąć na siebie winę; (nie) poczuwać się do winy;
• oczyścić się z winy; być bez winy;
• na kimś ciąży wina; wina jest po czyjejś stronie
-
kara
• dotkliwa, ciężka, przykładna, surowa, łagodna, sprawiedliwa, zasłużona; • kara dotyka, dosięga, omija, spotyka kogoś, wisi nad kimś;
• najwyższy (najniższy) wymiar kary;
• darować karę; złagodzić (zaostrzyć) karę;
• podlegać karze; ponieść karę; zasłużyć na karę; • uniknąć kary
